خشک سالی، گرما، توفان و گرد و خاک. از ابتدای قرن 21 دمای متوسط زمین 0.8 درجه افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود در صد سال آینده زمین بین 1 تا 6.5 درجه گرم‌تر شود. بنا بر گزارش ناسا 97 درصد از دانشمندان علم هواشناسی بر این موضوع توافق دارند که گرم شدن کره‌ی زمین یک پدیده‌ی طبیعی نیست بلکه بر اثر فعالیت‌های انسان به وجود آمده است . به افزایش تدریجی حرارت سطح، اقیانوس‌ها و اتمسفر، گرم شدن کره‌ی زمین می‌گویند. از آخرین سال‌های صده‌ی 19 میلادی دانشمند حرارت متوسط زمین را ثبت کرده و تغییرات آن را بررسی می‌کنند.بسیاری از سازمان‌های علمی پیشرو از ادامه‌ی این وضع و صدمات جبران نشدنی آن بر زمین ابراز نگرانی کرده‌اند. در سال 2013 هیئت بین‌المللی تغییرات آب و هوایی (IPCC) گزارش می‌دهد که تغییرات آب و هوایی بیشتر از گذشته به فعالیت‌های انسان وابسته شده است.
اثر گلخانهای
گرم شدن کره‌ی زمین با پدیده‌ای به نام اثر گلخانهای شناخته می‌شود آغاز می‌شود. بین جو زمین و اشعه‌های دریافتی از خورشید تعادلی بر قرار است. در سال 1896 سوانت آرهنیوس کشف کرد که نور خورشید پس از عبور از اتمسفر به سطح زمین برخورد می‌کند و سپس به سمت بالا منعکس می‌شود، گازهای موجود در جو چیزی در حدود 90 درصد از این گرما را جذب کرده و سطح زمین را گرم نگه می‌دارند. در‌واقع همین فرآیند مفید باعث پا گرفتن زندگی در این سیاره شده است.
گازهای گلخانهای
گرم شدن بیش از حد کره‌ی زمین ناشی از فعالیت‌های انسانی زمانی رخ می‌دهد که مقداری زیاد از انواع خاصی از گازها به اتمسفر وارد شود. گازهای گلخانهای شناخته شده شامل بخار آب، دی اکسید کربن(CO2)، متان (CH4) و اکسید نیتروژن (N2O) است که شایع ترین آن‌ها دی اکسید کربن است.مقداری از CO2 موجود در جو بر اثر فعالیت‌های طبیعی به وجود آمده است، تا قبل از انقلاب صنعتی نسبت این گاز در جو چیزی حدود 280 قسمت در میلیون (ppm) بوده است. در طول 800 هزار سال گذشته، در دوره‌ی یخبندان میزان این گاز تا 180 ppm کاهش یافته اما در دوره‌های گرم باز به 280 ppm رسیده است، اما از زمان انقلاب صنعتی سرعت افزایش CO2 تا 100 برابر بیشتر از گذشته شده است. در سال 2013 دانشمندان میزان دی اکسید کربن موجود در جو را 400 ppm اعلام کردند، چیزی حدود 3 تا 5 میلیون سال است که زمین این میزان دی اکسید کربن را تجربه نکرده است. CO2 تقریباً 82 درصد گازهای گلخانهای ایالات متحده را تشکیل می‌دهد. این گاز با به دام انداختن اشعه‌ی مادون قرمز خورشید باعث افزایش بی سابقه‌ی دمای زمین می‌شود. دی اکسید کربن از راه‌های مختلفی وارد جو می‌شود؛ سوزاندن سوخت‌های فسیلی مهمترین دلیل این امر است و در درجه‌ی دوم جنگل زدایی انسان باعث این افزایش می‌شود. با کشته شدن هر درخت، دی اکسید کربنی که آن‌ها برای فتوسنتز ذخیره کرده بودند آزاد می‌شود، به این ترتیب هر سال نزدیک به یک میلیارد تن کربن وارد اتمسفر می‌شود. اما استفاده از سوخت‌های فسیلی اولین علت افزایش دمای کره‌ی زمین است. سازمان حفاظت از محیط زیست ایالات متحده گازهای متصاعد شده از سوختن سوخت‌های فسیلی را عامل 32درصد از کل گازهای گلخانهای منتشر شده از آمریکا و 27 درصد از CO2 آن کشور اعلام کرده است.
منابع اصلی تولید گاز متان
متان دومین گاز گلخانهای جو زمین است اما اثرات آن از CO2 بسیار مخرب‌تر است. در سال 2012 حدود 9 درصد از گازهای گلخانهای ایالات متحده را متان تشکیل داده بود، اگرچه این میزان کمتر از CO2 است اما متان در به دام انداختن گرمای خورشید بسیار کارآمدتر است. در طول مدتی100 ساله، متان تا 20 برابر در افزایش گرمای زمین کاراتر از CO2 عمل خواهد کرد. بسیاری از منابع طبیعی باعث انتقال متان به جو می‌شوند اما انسان با استخراج معادن میزان گسترده‌ای از این گاز را به جو انتقال داده است. دامداری صنعتی و دفن ذباله در زمین از دیگر دلایل افزایش این گاز در جو است. طبق گزارش سازمان حفاظت از محیط زیست از سال 1990 تا 2012 انسان مسئول ورود بیشتر از 60 درصد متان به جو بوده است.
اثرات گرم شدن کره‌ی زمین
افزایش متوسط دمای زمین در 4 سال مختلف
در حال حاضر اثرات گرمایش کره‌ی زمین در نقاط مختلفی از دنیا قابل مشاهده است، به عنوان مثال در پارک ملی مونتانا زمانی در حدود 150 یخچال طبیعی غول پیکر وجود داشت که از آن تنها 25 یخچال بزرگ‌تر از 25 هکتار باقی‌مانده است. طبق قراردادهای بین‌المللی به توده‌ای از برف و یخ متحرک که حداقل 101 هزار متر مربع حجم یا 25 هکتار وسعت داشته باشد یخچال گفته می‌شود. دانشمندان گرم شدن کره‌ی زمین عامل تشکیل توفان‌هایی شدید می‌دانند. توفان‌های غیره منتظره و ویرانگر سال‌های اخیر بهترین دلیل در اثبات این ادعا است. آدام سوبل استاد دانشگاه کلمبیا و نویسنده‌ی کتاب خروش توفان می‌گوید:
با پیچیده شدن شرایط جوی در بسیاری از موارد ما دیگر قادر به درک فعالیت‌های هوا و پیش‌بینی وقوع توفان نیستیم. توفان انرژی خود را از اختلاف حرارت بین سطح اقیانوس‌های گرمسیری و قسمت بالایی اتمسفر که سرد است می‌گیرد. گرم شدن کره‌ی زمین باعث افزایش این اختلاف دما و قدرتمندتر شدن توفان می‌گردد.
و این گرم شدن همچنان ادامه دارد؛ از سال 1895 تا کنون سال 2012 گرم ترین سال در آمریکای شمالی بوده است، همچنین این سال رکورد بیشترین اختلاف دما را نیز دارد. سال 2013 در کنار سال 2003 چهارمین سال گرم از سال 1800 میلادی بوده است.
تغییر فصول در برابر تغییرات آب و هوا
زمستان‌های سرد در سال‌های اخیر این شک را به وجود آورده که آیا واقعاً زمین در حال گرم شدن است. منظور از تغییرات آب و هوا و گرم شدن زمین، میانگین دما در طول فصول مختلف است اما سرد شدن‌های فصلی نشانه‌ی از بین رفتن این طلسم نیست. در کمال تعجب گرم شدن کره‌ی زمین می‌تواند باعث سرمای غیر منتظره نیز بشود. با افزایش دمای هوا انرژی آن نیز افزایش می‌یابد و الگوهای گردش هوا که مانند رودخانه‌هایی در جو هستند به خروش در می‌آیند. با سرعت گرفتن این جریان‌ها هوای گرم نیز با سرعت بیشتری با هوای سرد مناطق قطبی جایگزین می‌شود و همین امر باعث ایجاد سرمای ناگهانی در کوتاه مدت می‌شود.
چگونه میتوان با گرمایش جهانی مقابله کرده‌اند
خوشبختانه نگرانی‌های زیادی در این مورد در میان سران کشورهای جهان به وجود آمده است. بسیاری از دانشمندان معتقدند که بازگشت به گذشته امکان‌پذیر نیست و نمی‌توان انواع خاصی از تخریب مثل یخ‌های ذوب شده‌ی قطبی را باز گرداند اما عده‌ای اعتقاد دارند که این سیاره می‌تواند این زخم را نیز التیام بخشد اگرچه برای این کار زمان لازم است. در واقع برای از بین بردن این میزان گسترده از گازهای گلخانهای که توسط انسان به جو وارد شده صدها و شاید هزاران سال زمان لازم است. اما کارهای زیادی است که انسان با انجام آن‌ها می‌تواند به التیام زمین کمک کند، ناسا یک راه حل دو‌جانبه را برای حل این مشکل مطرح می‌کند:
- کاهش انتشار گازهای گلخانهای و ایجاد ثبات در سطح گازهای جو
- تطبیق با این حقیقت که تغییرات آب و هوایی شروع شده است
کاهش میزان استفاده از سوخت‌های فسیلی یکی از مهمترین قدم‌ها در کمک به کنترل دمای زمین است. ناسا توسعه‌ی انرژی‌های پاک از جمله انرژی خورشیدی، باد و زمین گرمایی را باعث کاهش استفاده از نفت و زغال سنگ در نیروگاه‌ها می‌داند. استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و اتومبیل‌هایی با سوخت غیر فسیلی تأثیر به سزایی در کاهش تولید گازهای گلخانهای دارد.
حدس زده می‌شود نزدیک به 25 درصد از گاز CO2 ایالات متحده به وسیله‌ی اتومبیل‌های سواری به وجود آمده باشد. حتی با تلاش‌های فردی مانند کاهش دمای منازل در فصل زمستان و یا استفاده از لامپ‌های کم مصرف و صرفه جویی در مصرف انرژی می‌توانیم به مبارزه با گرمایش جهانی برویم. اما در مقیاس جهانی ایجاد یک ضرورت فوری بین‌المللی برای رسیدگی به علل پیچیده‌ی این موضوع و اثرات آن تنها راه چاره‌ی حل این موضوع است.
حقایقی در مورد گرم شدن کره‌ی زمین
- در سال 2014 سطح دی اکسید کربن جو به 399.4 ppm رسید
- دمای زمین از سال 1880 تا کنون 7.8 درجه سانتیگراد افزایش یافته است
- در هر دهه قطب شمال 13.3 درصد یخ از دست می‌دهد
- هر سال 234 میلیون کیلو تن از یخ زمین ذوب می‌شود
- با توجه به ذوب شدن این یخ‌ها سطح دریا به طور متوسط 3.17 میلی متر در هر سال بالا می‌آید
بیشترین تولید دی اکسید کربن در سال 2009 به این ترتیب بوده است:
-
- چین – 23.6 درصد
- آمریکا – 17.9 درصد
- هندوستان – 5.5 درصد
- روسیه – 5.3 درصد
- ژاپن – 3.8 درصد
- آلمان – 3.8 درصد
- ایران – 1.8 درصد
- کانادا – 1.8 درصد
- کره – 1.8 درصد
- انگلستان – 1.6 درصد